Jeśli Szekspir, to tylko Barańczaka!

William Shakespeare Romeo i Julia

Wydawało mi się zawsze, że podstawowym zadaniem osób odpowiedzialnych za edukację jest ciągnąć wzwyż, a nie ściągać w dół. Ale oto stało się! Tragedia Shakespeare’a Romeo i Julia przestała być lekturą w szkole podstawowej. Ostatnie klasy gimnazjalne czytają jeszcze najbardziej znaną tragedię angielskiego reformatora teatru, a ich młodszym koleżankom i kolegom zaproponuje się może wizytę w teatrze na uwspółcześnionej – koniecznie! – wersji tragedii, w której klasyczna scena balkonowa zamknie się w kilku frazach zwieńczonych emotikonami, przesłanych przez bohaterów smartfonem. Bo przecież to już inne pokolenie, bo do nich trzeba docierać inaczej… Poleje się więc widzów w pierwszych rzędach wodą, włoży się im okulary, by mogli śledzić z fascynacją scenografię w 3D i jakoś przetrzymają w teatrze 2 godziny. Ale co im zostanie w głowach? Czy będą w stanie rozmawiać o treści, przesłaniu tragedii?  

Jeśli ktoś twierdzi, że język Shakespeare’a jest za trudny, że nie można bez bólu czytać jego dramatów, na pewno nie czytał ich w tłumaczeniu Stanisława Barańczaka! Dialogi bohaterów skrzą się tutaj jak diamenty: mamy piękne poetyckie wyznania, celne, inteligentne riposty, frywolne a nawet rubaszne komentarze –   wysoki i niski styl w zależności od tego, kto i do kogo mówi:

MERKUCJO

Farsz! Farsz, którym się faszeruje cała fura afektowanych fanfaronów – tych, co to się zgrywają, pretensjonalnie seplenią, żonglują sztucznymi słówkami! „na Jowisza, arcydzielna klinga! arcyciekawy osobnik! arcydupiasta dziewka!” No powiedz, czy to nie żałosne, że nas obsiadły te cudzoziemskie muchy, te modne sroki, te wszystkie silwuple i żewupry, którym tak śmierdzi zacofane pospólstwo, że tylko nos zatykają i bąkają swoje „bon! bon!”.  

BENVOLIO

Romeo! Romeo idzie!

MERKUCJO

Coś bez ikry nasz Romeo – wygląda jak suszony śledź. Miłość go tak przerobiła – albo raczej przerobiła. Petrarkę mógłby naśladować: czułby się w sonecie jak ryba w akwarium. W porównaniu z jego lubą Laura to zwykła kuchta (choć miała absztyfikanta, co ją lepiej opiewał), Dydona to niechlujna dziewka, Kleopatra – kopciuch, Helena i Hera – flądry i flejtuchy […]. Signor Romeo, bon jour! Witam francuskim pozdrowieniem twoje francuskie pantalony. Zeszłej nocy pokazałeś nam naprawdę odwrotną stronę swojego medalu.

[…]

Pokazałeś nam swój rewers – podałeś tył – mówiąc po prostu, zwiałeś.

ROMEO

Nie gniewaj się, Merkucjo. Miałem naprawdę ważną sprawę. W takiej sytuacji zapomina się o grzeczności.

MERKUCJO

To tak, jakbyś powiedział, że w pewnych sytuacjach człowiek może się wypiąć na przyjaciół.

ROMEO

Nawet to się może zdarzyć, jeśli składamy pokłon komuś innemu.

MERKUCJO

Bardzo giętko to nam wyłożyłeś.

ROMEO

A ty bardzo życzliwie to skomentowałeś.

MERKUCJO

Wiadomo: moja życzliwość dla ludzi jest nie do zdarcia.

ROMEO

Jest zatem trochę więcej warta niż moje buty.

MERKUCJO

Co za dowcipniś! Dobrze, ciągnijmy ten żart dalej: kiedy już zedrzesz buty, możesz je podzelować własnym dowcipem, bo sztywny jest jak podeszwa.

ROMEO

Za to ty robisz z gęby cholewę, aż szewska pasja człowieka ogarnia.

MERKUCJO

Benvolio, przerwij nam ten pojedynek, bo już mi brakuje obuwniczych konceptów i zaraz zacznę kląć jak szewc.

ROMEO

Co, czujesz się głupi jak but?

[…]

Zanim więc skreśli się z listy lektur szkolnych czy osobistych kolejne klasyczne dzieła, może warto posłuchać rad innych i sięgnąć po mistrzowskie wydania i przekłady. Shakespeare’a w genialnym tłumaczeniu Barańczaka (wydanego przez Znak) koniecznie trzeba przeczytać, bo tylko wtedy okaże się, jak bardzo jest on współczesny.